Wanneer er een jong of beroemd iemand plots overlijdt, ontstaan er vaak rouwplaatsen online. Het gaat dan om condoleanceregisters of herinneringssites waar mensen hun medeleven kunnen uitdrukken. Zulke plekken trekken trollen aan: mensen die hatelijke reacties achterlaten om gebruikers te sarren. Dit wordt RIP trolling genoemd. Whitney Philips onderzocht [open toegang] het fenomeen en stelt dat deze respectloze opmerkingen bewuste of onbewuste kritiek zijn op de mainstream-media.

Philips introduceert het onderwerp aan de hand van Chelsea King, een vermiste tiener. Bij de zoektocht betuigden duizenden mensen hun steun op Facebook en bij haar dood verschenen er direct memorial-pages. Op deze pagina’s werd streng gemodereerd tegen trollen. Hierdoor ontstonden er anti-pagina’s, zoals ‘I Bet This Pickle Can Get More Fans than Chelsea King’. Dit werd opgepikt door nieuwszender ABC dat een item wijdde aan zulke internethaat.

Facebook als plek voor rouw

In 2009 veranderde Facebook het beleid voor overleden gebruikers. Vroeger bleef een account bestaan en kregen gebruikers zelf uitnodigingen (“reconnect with Linda”). Naar aanleiding van klachten hierover, zorgde Facebook dat familie en vrienden de mogelijkheid hebben het profiel van een overledene te verwijderen en te memorializen. De wall kan nog wel behouden blijven zodat vrienden daar hun medeleven en verdriet kunnen uiten. Kort daarop ontstonden ook speciale RIP-pagina’s. Volgens Philips positioneerde Facebook zichzelf hier expres als plek om te rouwen.

Tot daarvoor was trollen vooral een anonieme aangelegenheid op fora. Voor Facebook is een account nodig. Hoewel accounts snel gemaakt en verlaten worden, wilden trollen elkaar toch kunnen vinden op Facebook en kozen ze steeds min of meer dezelfde (valse) naam. Zo ontstond er niet alleen een anti-sociaal netwerk van trollen, trollen kregen ook min of meer stabiele ‘persoonlijkheden’.

Waarom trollen

Trollen zijn uit op emotionele reactie en waar die beter uit te lokken dan bij de dood. Philips schrijft over de aantrekkingskracht van trollen op een RIP-pagina:

“So Facebook trolls … laugh at death. They laugh at the body, they laugh at its destruction. They force their victims to confront precisely those things that motivate the popularity of memorial pages — fear of helplessness, fear of losing a loved one, fear of human parts. … Within the virtual and otherwise disembodied space of Facebook, which nonetheless courts embodied experience via photographs and emotional expression … trolls emphasize the visceral, resulting in an aesthetic which both mirrors and monsters the objects of their ridicule.”

Waar Facebook ‘gewone’ gebruikers uitnodigt emotioneel te investeren, beperken trollen hun emoties juist. Ze spreken over zichzelf in de derde persoon en onthechten zichzelf zo van hun troll-personage. De troll is onderdeel van de persoon, maar staat niet gelijk aan de persoon.

Rouwtoerisme en de media

Uit de interviews die Philips had met trollen blijkt dat zij het zelf ook respectloos vinden om rouwende mensen te sarren. Ze vinden het echter smerig dat mensen ervoor kiezen om publiekelijk te rouwen, zeker wanneer ze de persoon helemaal niet kenden. ‘Grief tourists’ worden zulke mensen genoemd en in de ogen van de trollen verdienen zij het om getrold te worden. ““This isn’t grief” citeert ze een van hen, “This is boredom and a pathological need for attention masquerading as grief”.

Philips stelt dat RIP-trollen bedoeld is om mensen in te laten zien hoe naar zij met iemands dood bezig zijn. Het is counter-hegemonie. De conventionele media hebben een belang bij het uitmelken van rampen en andere tragedies. Trollen zijn daar dankbaar voer voor: hysterische items over wat trollen doen, doen het goed op tv. Dit is vervolgens weer koren op de molen van de trollen zelf. Zo ontstaat een wisselwerking: “with each new death, be it violent or self–inflicted, Facebook trolls would feed on and exploit the ever–shriller media coverage, and the media would in turn feed on and exploit the ever–fiercer trolling response”.

Politieke betekenis

Trollen volgen geen politieke ideologie en nemen geen politiek standpunt in. Hun politiek bestaat uit provoceren. RIP-trollen is een daad van verzet, verzet tegen “a corporate media environment that fetishizes, sensationalizes and commoditizes tragedy”. Dat neemt niet weg dat trollen problematisch is, met echte consequenties voor echte mensen.