De puberteit is een periode van seksueel leren. Bij volwassen worden hoort immers ook seksueel volwassen worden. Sylvia Holla schreef haar masterscriptie over wat Nederlandse tieners leuk en lekker vinden aan seks en welk seksueel gedrag leidt tot roddel en achterklap. Haar inzichten zijn gepubliceerd [abstract] in een themanummer over seksualiteit van Sociologie.

Taal geeft richting aan onze beleving: de labels die we gebruiken geven ook aan welke seksualiteiten er mogelijk zijn. Holla betoogt dat zulke categoriseringen belangrijk zijn, maar dat je seks uiteindelijk vooral leert door het te doen. Tieners krijgen voortdurend te maken met zaken die ze vooraf niet hadden kunnen bedenken en die hun normatieve kaders op de proef stellen. Daarom is het belangrijk om etnografisch onderzoek te doen: jongeren te observeren en hun gedrag te interpreteren.

Methode
Holla hield diepte-interviews en focusgroepen met 52 tieners tussen de 13 en 16 jaar oud. De jongeren waren gemengd in schooltypen en zaten op twee scholen in provinciesteden. Daarnaast deed Holla participerende observatie op school en in jongerendiscotheek, waar ze werkte als barvrouw. De data werden verzameld in 2009-2010.

Uit het onderzoek blijkt dat taal toch heel belangrijk is. Seks is een gevoelig onderwerp en daarom spraken de respondenten het liefst over ‘anderen’:

Door het bespreken en vergelijken van de seksuele gedragingen, voorkeuren en stijlen van anderen, maakten de tieners inzichtelijk wat zij wel en niet deden of wilden doen, wel of niet wisten, wel of niet goed vonden, en waar ze wel of niet bij hoorden in seksueel opzicht (p. 300).

De toekomst
Seks is iets van nu, maar vooral ook van de toekomst. Tieners denken na over wat ze nu doen, wat ze nu al graag willen doen, wat ze nu nog niet doen en waarmee ze willen wachten. Holla laat bijvoorbeeld 14-jarige meisjes aan het woord die duidelijk vinden dat ze nog te onzeker zijn en bepaalde gevoelens nog niet hebben. Morele normatieve kaders spelen daarbij ook een rol: voor meisjes van hun leeftijd zijn sommige gedragingen (in dit geval verder gaan dan zoenen) niet geaccepteerd.

De tieners die Holla sprak hadden op vier na geen “echte seks”  gehad. Ze waren er wel mee aan het oefenen in de vorm van “dansen, het dragen van korte rokjes met laarzen, zoenen en ‘verder gaan’” (p. 302). De respondenten zagen zulke praktijken wel enigszins als seksueel, maar vooral als “aanloop op het echte werk” (p. 302). De best plek daarvoor is de disco.

Schuren
Holla besteedt veel aandacht aan schuren, een vorm van dansen die zij het nieuwe schuifelen noemt. In de media-aandacht voor het onderzoek (bijvoorbeeld in Het Parool) lag hierop ook de focus. Jongens proberen eerst de aandacht van meisjes te trekken. Meisjes hebben in deze flirtfase een passieve rol. Dat vinden ze vervelend, omdat ze wel graag mee willen doen aan het seksuele spel op de dansvloer, maar niet meer dan subtiele avances kunnen maken om dat te bewerkstelligen. De jongens merken die blikken vaak niet op.

Eenmaal op de dansvloer staat de jongen achter het meisje en maken ze samen draaiende bewegingen. Het meisje duwt haar billen tegen het kruis van de jongen, de jongen heeft zijn handen op haar heupen. Schuren gebeurt in tweetallen, al worden meisjes soms ook van twee kanten geschuurd door twee jongens. Het grote voordeel van schuren is dat het vooral een voorzichtige manier van versieren is: de tieners hoeven elkaar niet aan te kijken en hoeven ook niet met elkaar te praten. Hierdoor blijft een hoop verlegenheid verborgen, zo stelt Holla.

Alle jongeren uit het onderzoek hadden wel eens geschuurd. Op deze manier dansen is voor hen geen aanleiding tot echte seks (het mondt hooguit uit in tongzoenen), maar het is een vorm van seksuele expressie. Het is niet nodig om een relatie te hebben met degene waarmee je schuurt, maar schuren doe je eigenlijk alleen met iemand die je leuk vindt. Zo functioneert het als een uitsluitingsmechanisme: alleen knappe, rondgevormde meisjes worden gevraagd. Meisjes zijn daarbij minder hard in hun afwijzing en schuren ook wel eens uit medelijden met een jongen, bijvoorbeeld omdat ze het zielig vinden als hij publiekelijk wordt afgewezen. De consequentie hiervan is dat er een groep meisjes is die buiten de boot valt en niet de kans krijgt op deze manier seksueel te oefenen.

Sletten om aandacht
Hoewel de respondenten tongzoenen niet echt als seksueel zien, en het is dus makkelijk doen, zijn er verschillende seksueel-stigmatiserende consequenties voor jongens en meisjes. Jongens krijgen ‘props’, terwijl meisjes het risico lopen slet te worden genoemd. Die aanduiding is op deze leeftijd exclusief voor vrouwen. Meisjes gebruiken het woord slet veelvuldig, vooral om hun “eigen deugd en vlekkeloze seksuele status te demonstreren” (p. 307). Seksuele vrijpostigheid van andere meisjes worden snel weggezet als een vorm van pleasen:

Lisa: Weet je, sommige meisjes proberen echt alles voor een beetje aandacht. Ze denken dat het ze cool maakt ofzo. En ze lopen er echt zo mee te koop, zo van, kijk mij eens, ik ben sexy enzo (geciteerd op p. 308).

Seksuele assertiviteit in meisjes wordt dus afgewezen, terwijl het bij jongens juist een gewenste gedraging is. Daarbij vinden de respondenten dat het bij jongens natuurlijk is om zich zo te gedragen. Dit betekent dat jongens die in lichamelijke ontwikkeling achterlopen worden weggezet als nerds en worden uitgesloten van het seksuele oefenen, in ieder geval tot hun lichaam gegroeid is.

Het gaat er bij deze tieners niet in dat meisjes zich seksueel assertief zouden kunnen opstellen op basis van innerlijke drijfveren. Daarom redeneren ze dat zulk gedrag voort moet komen uit een andere, externe motivatie: zoeken goedkeuring en sociale status. Meisjes die slet worden genoemd zijn dan ook bijna allemaal niet populair. De uitzondering zit bij volwassenheid. Als een meisje gezien wordt als volwassener, dan is het wel mogelijk dat ze zich zo gedraagt vanuit een werkelijk verlangen. Meisjes die rijpere lichamen hebben en met oudere tieners omgaan, kunnen zich daarom wel seksueel actief opstellen. Zij worden juist bewonderd.

Conclusie
Holla laat zien dat seksueel oefenen onder tieners hoort bij het opgroeien. Zij reproduceren daarbij traditionele gendernormen van de man als seksuele jager en de vrouw als seksueel afwachtend. Populariteit en het lichaam spelen daar een bemiddelende rol in. Onvolwassen lichamen mogen minder; populaire meisjes mogen meer. Populaire tieners kunnen daardoor volgens Holla meer volwaardig en onbeperkt tot ontwikkeling komen. Een volwassen lichaam is daarbij een bron van macht, omdat een rijper lichaam wordt erkend als een legitieme motivator van seksueel verlangen.