Home / Blog / Vampieren, psychopaten en andere leugenaars: biseksualiteit in populaire cultuur

Vampieren, psychopaten en andere leugenaars: biseksualiteit in populaire cultuur

LATER LEZEN

Biseksualiteit is grotendeels onzichtbaar. Als identiteit valt het tussen wal (heteroseksueel) en schip (homoseksueel). De onzichtbaarheid komt deels door ‘bi-blindheid’: mensen merken zelf niet op dat ze geen aandacht aan biseksuelen besteden. Ook ik realiseerde na een gesprek op Twitter dat ik nauwelijks aandacht besteed aan de B in LGBTQ. Niet in mijn stukken en niet in mijn onderwijs bij Gender & Sexuality Studies (!). Door het Landelijk Netwerk Biseksualiteit werd ik gevraagd om te komen spreken tijdens de Holland BiCon,

Het bleek moeilijk om onderzoek te vinden naar de verbeelding van biseksualiteit in populaire cultuur. Zoeken in het Web of Science en Google Scholar leverde niets op. Ter vergelijking: naar de representatie van homoseksualiteit (en hoe dat kruist met andere identiteiten) in de media is heel veel onderzoek. Online door amateurs is er gelukkig wel wat te vinden, zoals dit artikel in The Guardian en documentatie van het onvolprezen TV Tropes.

Hieronder een uitwerking van mijn aantekeningen voor het gesprek op de BiCon. Ik heb mezelf daarbij beperkt tot fictiefilm en -televisie.

Wat is biseksualiteit in populaire cultuur?
De laatste jaren zien we  steeds meer panseksuele karakters in beeld, maar het is de vraag of dat nu ook echt goed is voor de zichtbaarheid van een op zichzelf staande biseksuele identiteit. Panseksualiteit (geen geslacht zien in op wie je valt) is niet gelijk aan biseksualiteit (op beide geslachten vallen).

Meestal is biseksualiteit ambigu: we zien het niet echt en het wordt heel zijdelings genoemd. Bijvoorbeeld Captain Jack Sparrow (Pirates of the Caribbean) en Chuck Bass in Gossip Girl (op tv doet hij het alleen met vrouwen, maar in zijn geschiedenis flirtte en kuste hij met mannen). Daarnaast zien we biseksualiteit in relatie tot trio’s, en dan altijd twee vrouwen met één man, zoals in Wild Things.

Toename seks
Op televisie is de hoeveelheid seks die we zien sterk toegenomen. Wellicht is dat de reden waarom we ook meer biseksuele karakters zien. Die toename van seks heeft te maken met het publiek van betaalkanalen. Veel seks (maar ook veel geweld en gruwelijke verkrachting) zorgt voor dat lekkere, gritty, authentieke gevoel én dat zorgt voor gratis publiciteit (zie hier wat ik daar eerder over schreef).

Het beste voorbeeld van meer seks –> meer biseksualiteit is wellicht True Blood, waarin zo’n beetje alle karakters seks hebben met beide geslachten – of daarvan dromen.

Trope: onsterfelijk dus biseksueel
Er zijn verschillende tropes rond biseksualiteit – patronen of terugkerende thema’s in de manier van verbeelden. Een daarvan is dat karakters die onsterflijk zijn, vaak biseksueel zijn – zoals de vampieren uit True Blood. Een ander voorbeeld vinden we in Captain Jack Harness (Dr. Who, Torchwood), die uit de 51ste eeuw komt waarin biseksualiteit de norm is.

Trope: de psychopaat biseksueel
Biseksuelen worden soms afgebeeld als niet te vertrouwen. Of sterker: het is een teken van psychologische instabiliteit. Het zijn manipulatieve personages die seks inzetten om te krijgen wat ze willen. Soms zijn het zelfs moordenaars. Het meest aansprekende voorbeeld is wellicht Catherine Tramell (Basic Instinct): haar biseksualiteit is essentieel voor het narratief van de film. Hieraan gerelateerd is het idee van ‘alles dat loopt’: biseksuelen willen seks met iedereen.

Zie ook Ripley uit The Talented Mr Ripley; Dorian Gray uit de film van 2009, meerdere karakters in de gevangenisserie Oz.

Trope: experimenteren in je studententijd
Biseksualiteit wordt ook afgebeeld als een korte, tijdelijke fase. Meestal gaat het over een mijmering van vroeger. Opmerkelijk: in tv-series zien we deze trope vooral bij vrouwen die ‘daarna’ hetero worden (ook wel bekend als LUG: lesbian till graduation); bij mannen om mannen die ‘daarna’ homo blijken. Een voorbeeld daarvan is Barney’s (How I Met Your Mother) homoseksuele broer die stelt dat hij een “hetero college phase” had. In deze trope wordt biseksualiteit vaak weer gekoppeld wordt aan seksuele uitspattingen.

Biseksuelen bestaan niet
Het ontkennen van biseksualiteit is uiteindelijk het meest gangbaar in populaire cultuur. Dit is ook de meest directe afspiegeling wellicht van de werkelijke wereld: biseksualiteit is onzichtbaar. Personages zijn hetero of homo, of maken een grapje. Het idee experimenteerfase of tijdelijkheid sluit daarbij aan: je bent bi omdat je nog niet volledig homo bent. Een voorbeeld is Willow uit Buffy The Vampire Slayer: ze was eerst op Xander, daarna op Tara, waarbij gesteld wordt dat ze  nu ‘gewoon gay’ is. We zien dit ook sterk in Brokeback Mountain: biseksualiteit wordt toch gebracht als façade voor homoseksualiteit. De film is ook gemarketed als een homofilm, niet als een biseksueel liefdesverhaal.

Noemenswaardig
Fans schrijven hun eigen fictie en dit biedt mogelijkheden voor meer LGBTQ personages. In fanfictie zien we wel dromen van hetero of dromen van homo, maar nauwelijks dromen van bi. Dit weerspiegelt ook in de termen:

“Gen means a general story without imposed romantic relationships; het refers to heterosexual (made-up) relationships; and slash has same-sex relationships, usually invented by the fan author based on a perceived homo-erotic subtext” (Duits, Encyclopedia of media effects, in druk).

Nieuwe series als Orange Is The New Black, Transparent en Sense8 worden geprezen om hun verbeelding van LGBTQ-karakters. (Zie hiervoor boven: meer raunchy seks op tv heeft wellicht meer te maken met politiekeconomische overwegingen dan met politiek-emancipatoire overwegingen.) Ook in deze series blijkt biseksualiteit echter onbenoemd:

  • In Orange Is The New Black wordt het woord niet genoemd, alleen ex-lesbienne en ‘fall on a spectrum’. Veel kijkers zijn hier boos over want hoofdpersoon Piper en andere karakters (zoals Lorna) zijn overduidelijk biseksueel.
  • In Transparent is Sarah, de dochter van hoofdpersoon Maura, biseksueel. Althans, de actrice stelt dat ze hoopt dat haar karakter identificeert als bi. Dit wordt niet gesteld in de serie.
  • In Sense8 is ook geen sprake van expliciete biseksualiteit. De maker stelt in plaats daarvan dat iedereen panseksueel is.

De conclusie is helder: homoseksualiteit en fluïde seksuele identiteiten zijn steeds meer zichtbaar in populaire cultuur, maar biseksualiteit blijft er bekaaid afkomen.

DEEL DIT BERICHT