Wie kent Scumbag Steve niet? Hij is een bekende internetmeme [wiki] en zijn beeltenis wordt door miljoenen mensen herkend – zie Know Your Meme. In het echt heet hij Blake Boston. Zijn moeder plaatste een foto van hem op haar MySpace. Blake was toen 16. Een onbekende kopieerde de foto en plakte er een onderschrift op. Scumbag Steve is nu een van de bekendste gezichten online. Hij wordt steevast afgebeeld als een gemenerik, de klaploper onder je vrienden. Blake kon er niets aan doen en besloot er maar het beste van te maken. Hij deelt handtekeningen uit en geniet van zijn celebrity-status. Hoewel veel mensen Scumbag Steve herkennen, zullen maar weinige nadenken over het effect dat deze meme heeft gehad op Blake.

Blake had niet kunnen voorkomen dat dit gebeurde. De enige manier waarop je je daartegen kunt wapenen is zorgen dat er geen enkele foto van je bestaat. Dat is onmogelijk. Het kan iedereen gebeuren, maar kan je er ook iets aan doen? Hoe reageren Twitter en Facebook bijvoorbeeld als je melding maakt van zo’n identiteitshack? Mijn Kind Online is gisteren een campagne gestart om sociale netwerken aan te sporen sneller op te treden als er klachten van misbruik binnenkomen.

Fans of lasteraars?
Centraal staat het verhaal van ‘Freek’, een 13-jarige jongen. Hij werd online tot karikatuur gemaakt en kreeg tienduizenden ‘fans’. Een onbekende gebruikte zijn profielfoto en maakte er een nepaccount mee, van waaruit lelijke statusupdates verschenen. Er volgden diverse imitaties van het nepaccount. Toen zijn ouders probeerden de beelden te laten verwijderen, werd bovendien zijn echte naam gekoppeld aan de parodie. Wanneer je zijn naam googelt, vind je nu zulke beelden. Mijn Kind Online spreekt van een wereldwijde lastercampagne.

Het lastige is dat ‘Freek’ viraal is gegaan. Het begon met één gemenerik, maar al snel werd het een spel. ‘Freek’ werd – net als Scumbag Steve – een soort stripfiguur. In werkelijkheid zit er een echte jongen achter, die nu online nooit meer een eigen identiteit kan opbouwen. Zodra hij een Twitteraccount start, stromen de ‘fans’ toe.

Misbruik moeilijk te melden
Mijn Kind Online wil aandacht voor deze problematiek. Ze maakten bijvoorbeeld een campagnefilm en het NOS Journaal wijdde een item aan de kwestie. Ook De Kinderombudsman heeft toegezegd zich hierin te gaan verdiepen.

Op dit moment kun je bij Twitter en Facebook wel melding maken van misbruik, maar Mijn Kind Online vindt deze procedures te ondoorzichtig. Bovendien is het moeilijker om als ouders misbruik van je kind te melden dan zelf misbruik te melden. In deze PDF wordt uitgelegd hoe je dit aanpakt.

Regelgeving
Het is belangrijk om goed te definiëren waar het hier om gaat. Hoogleraar Recht en de informatiemaatschappij aan de Universiteit Leiden Simone van der Hof oppert de term identiteitshack, om duidelijk te maken dat het geen pesten is en ook geen identiteitsdiefstal. Zij ziet vooral kansen bij Europese regelgeving die ervoor zou moeten zorgen dat mensen meer controle krijgen over de informatie die er over heen online beschikbaar is. Ze stelt dat medewerking van providers en internetbedrijven belangrijker is dan een uitbreiding van het strafrecht op dit gebied.

Helaas gaat deze nuancering in de mediaberichtgeving verloren. Vandaag zag ik ‘Freek’ vooral geframed worden als vorm van online pesten. Dit is een makkelijk frame, maar het beschrijft onvoldoende wat er hier aan de hand is. Freek werd immers niet direct gepest, hoewel wat er gebeurt is wel onder laster valt. De oplossing ligt dus ook niet bij pestpreventiecampagnes, maar bij betere regels over wie zeggenschap heeft over identiteit online. Dat is een veel complexer thema dat jammer genoeg minder mensen mobiliseert.

Bekijk hier een interview met Zeddie Little. Hij werd gefotografeerd bij de New York Marathon en ging ook viraal, maar dan in een positief daglicht: Ridiculously Photogenic Guy.  

Beeld: Mijn Kind Online