Waar platformen als Twitter en Facebook meer zijn gaan modereren, gaat Telegram juist prat op gebrek aan moderatie. Daardoor is Telegram een toevluchtsoord geworden voor radicaalrechtse figuren en complotdenkers. Een groep onderzoekers bracht het Nederlandstalige netwerk in kaart in een recente studie [open access]. Hun onderzoek laat zien dat het aantal openbare kanalen sterk gegroeid is en dat extreemrechtse kanalen internationale complottheorieën zoals QAnon en The Great Reset verspreiden.

Methode
Om relevante kanalen te vinden, pasten de onderzoekers de sneeuwbalmethode toe, dus ze keken welke kanalen genoemd werden in een kanaal, om vervolgens die kanalen weer te onderzoeken.  Ze begonnen dit proces vanuit een lijst met zo’n vijftig kanalen opgesteld door deskundigen. Uiteindelijk kwamen ze tot 215 openbare kanalen, met in totaal 371.951 berichten. Dat zijn originele berichten in het Nederlands, doorgestuurde berichten in het Engels en vertalingen van Engelstalige content. Het gaat om de periode maart 2017 – juli 2021.

Het materiaal is onderworpen aan een netwerkanalyse (de namen van de kanalen zijn daarbij geanonimiseerd). Daarnaast zijn is op de berichten een inductieve thematische analyse uitgevoerd. Om die nader te contextualiseren is een aantal berichten onderworpen aan een close reading.

Resultaten
Het aantal kanalen steeg tussen juni 2020 en juli 2021 dramatisch van 334 naar 4354. Dat heeft alles te maken met weerstaand tegen coronamaatregelelen en het ‘deplatformiseren’ van bepaalde radicaal-rechtse personen op bijvoorbeeld Twitter. Het soort berichten in deze kanalen is divers: sommige bevatten nauwelijks doorgestuurde berichten, andere bijna alleen maar. Sommige kanalen presenteren zichzelf als nieuwskanalen, sommige zijn gewijd aan ‘Telegram influencers’ en microcelebrities.

De onderzoekers zagen zeven ‘narratieve categorieën’ in de data. Het meest aanwezig is de categorie coronavirus-complottheorieën (67.056 berichten). Het centrale verhaal is dat de overheid met voorbedachte rade individuele vrijheid onderdrukt. Een deel daarvan wijdt die voorbedachte rade aan ‘globalisten’ of Joodse elites. Veel berichten gaan over wie voor een nieuwe versie van de Nürnberg-processen zal moeten verschijnen.

QAnon is een aparte categorie (9.197 berichten). Het gaat merendeels om doorgestuurd (vertaald) Engelstalig materiaal met QAnon-terminologie. Soms worden QAnon narratieven locaal gemaakt, bijvoorbeeld in de theorie dat Jaap van Dissel ritueel mensen heeft misbruikt in Bodegraven in de jaren 80. Een kleinere subset is gewijd aan The Great Reset (4.023), waarin gesteld wordt door corona een hoax is van de WEF om de New World Order te vestigen die mensen zal veranderen in communistische drone-arbeiders.

De vierde groep is racisme en wit slachtofferschap (7.499 berichten), waaronder ook antisemitisme en islamofobie vallen. Wit slachtofferschap betekent dat mensen zichzelf als slachtoffer zien van politieke correctheid en positieve discriminatie, en zichzelf en hun cultuur als onder druk beschouwen. Een voorbeeld hiervan is het ‘verzet’ voor het behoud van Zwarte Piet. Ook het idee van de ‘Great Replacement’ valt in deze categorie.

Anti-woke narratieven (10.428 berichten) zitten in berichten waarin emancipatoire sociale bewegingen worden afgewezen. ‘Woke’ en ‘wokeness’ worden gebruikt als beledigingen. Daarbij worden bewegingen als Black Lives Matter gekoppeld aan complottheorieën over Joodse elites.

Een van de grootste categorieën is anti-establishment narratieven (45.483 berichten). Hier keren posters zich tegen gevestigde instituties als de media, universiteiten en bedrijven. Het gaat daarbij ook om opmerkingen over liegende media en nepnieuws.

Tot slot: anti-overheid narratieven (53.443 berichten). Het gaat om berichten waarin wantrouwen naar de Belgische en Nederlandse overheden wordt uitgesproken, bijvoorbeeld over coronamaatregelen. Zulke antidemocratische uitingen functioneren volgens de onderzoekers als een brug naar extreemrechts.

Implicaties
In een interview met Bureau Communicatie van de UvA zegt betrokken onderzoeker Stijn Peeters dat het belangrijk is om te “weten waar de mensen die zich buiten het reguliere debat plaatsen het met elkaar over hebben”. Dat mag niet onder de radar blijven, stelt hij.

In de resultaten ontdek je gemakkelijk de ideeën die FvD uitdraagt in de Tweede Kamer en die nu ook bij de publieke omroep te horen zijn dankzij Ongehoord Nederland. Op die manier vinden deze ‘alternatieve’ geluiden zich een weg naar de mainstream – bijvoorbeeld in de nieuwsverslaggeving over zulke voorvallen.