Een verstandige internetgebruikers is voorzichtig online. Je zet je browser op privé of incognito, je laat geen gevoelige gegevens achter en je hebt al helemaal geen Facebook. Dat was ooit allemaal goed advies, maar is inmiddels achterhaald. Omdat andere mensen wél hun gegevens online ten grabbel gooien, kunnen algoritmes en netwerken ook informatie over jou achterhalen. “There is no longer such a thing as individually ‘opting out’ of our privacy-compromised world” betoogt socioloog Zeynep Tufekci in een opinieartikel voor The New York Times.

Zelfs als je nooit een statement hebt gepost als ik ‘ik voel een beetje down’, kan een algoritme voorspellen welke gebruikers van – bijvoorbeeld – Instagram depri zijn. Dat doen ze op basis van enorme datasets. Dat betekent dat gegevens over geestelijke gezondheid beschikbaar zijn “to anyone with the right computational power”, schrijft Tufekci.

“Such tools are already being marketed for use in hiring employees, for detecting shoppers’ moods and predicting criminal behavior. Unless they are properly regulated, in the near future we could be hired, fired, granted or denied insurance, accepted to or rejected from college, rented housing and extended or denied credit based on facts that are inferred about us.”

Het angstige daarbij is niet alleen dat deze data en profielen er zijn, maar ook dat algoritmen het niet altijd juist hebben. Waar kan je terecht als je een baan niet krijgt op basis van onjuiste gevolgtrekkingen van een machine?

Ook als je van sociale netwerken wegblijft, word je door ze gevolgd. Je telefoonnummer is bijvoorbeeld een uniek cijfer waarmee jij te herkennen bent. Als je vrienden toestemming geven aan een sociaal netwerk om hun contacten uit te lezen, heeft Facebook je nummer. Over schaduwprofielen:

“Once your number surfaces in a few uploads, Facebook can place you in a social network, which helps it infer things about you since we tend to resemble the people in our social set. (Facebook even keeps ‘shadow’ profiles of nonusers and deploys ‘tracking pixels’ situated all over the web — not just on Facebook — that transmit information about your behavior to the company.)”

Een Amerikaanse parlementaire commissie ontdekte vorig jaar dat telefoonaanbieders realtime locatiedata van hun gebruikers verkochten. Ook allerlei apps doen dat, zoals de Weather Channel. Locatiedata vertellen veel over een persoon en kunnen tegen je gebruikt worden. Tufekci geeft hier het voorbeeld van een kankerkliniek.

Als individu kun je hier weinig aan doen. Het is zaak dat er wetten komen:

“Designing phones and other devices to be more privacy-protected would be start, and government regulation of the collection and flow of data would help slow things down. But this is not the complete solution. We also need to start passing laws that directly regulate the use of computational inference: What will we allow to be inferred, and under what conditions, and subject to what kinds of accountability, disclosure, controls and penalties for misuse?”