In het nieuwe boek van Marc Elchardus, Voorbij het narratief van neergang, bevestigt de socioloog het onderscheid tussen globaal en persoonlijk optimisme bij onze Vlaamse jongvolwassenen. Je zou het kunnen omschrijven als: de wereld is om zeep, maar met mij komt het goed.

Dat jongeren vandaag de toekomst somber inzien is niet te verwonderen. Dagelijks worden we geconfronteerd met onheilsberichten en slecht nieuws. Het klimaat gaat steeds verder achteruit, de vluchtelingencrisis en terreur – om slechts drie grote crises te noemen. Dichter bij huis voor jongeren is er de vraag of er nog wel werk is en later zal zijn. In gesprekken met ouders merken we steeds meer een stijgende pessimisme en het is niet onlogisch dat kinderen met slecht nieuws in media en twijfels thuis, zelf aan het doemdenken gaan.

Maar gaat het zo slecht met de wereld als we collectief denken? Het zal je misschien verbazen maar er zijn verschillende positieve evoluties objectief vast te stellen. Enkele voorbeelden: zo daalde de voorbije decennia het aantal volwassen die analfabeet zijn wereldwijd tot 15.9 procent. Tegelijkertijd evolueerde 400 miljoen mensen van armoede naar middenklasse. Steven Pinker beargumenteert in zijn boek Better angels of our nature dat ook het geweld enkel maar afnam tijden de voorbije eeuwen. En ondertussen dalen de prijzen van zonnepanelen terwijl hun opbrengst stijgt.

Als we kijken naar specifiek jongeren, leven we vandaag wellicht mogelijk echt wel in uitzonderlijke tijden. Volgens demograaf Hans Rösling leefden er nooit eerder meer jongeren op onze wereldbol als vandaag, maar… de kans is klein dat er nog ooit nog zoveel jongeren zullen leven. Als vandaag de wereldbevolking stijgt, is dit in de meeste landen niet omdat er zoveel kinderen geboren worden, maar vooral omdat we collectief langer leven. Cynisch zou je kunnen stellen dat het probleem van overbevolking zich dus wellicht zelf zal oplossen. Vergrijzing zal wel eerst een mondiale uitdaging worden, en tegelijkertijd zal de vraag misschien niet zijn of er nog werk is, maar wie het zal doen.

In ons boek Ik was 10 in 2015 pleiten we voor “rationeel optimisme”. Dit is niet blind zijn voor de problemen en uitdagingen die onze tijd markeren. Tegelijkertijd is het een pleidooi om ook de kansen en positieve evoluties te zien. Door beide helder te zien en te tonen daalt de kans op defaitisme en stilstand. Hier ligt volgens ons een belangrijke taak van alle volwassenen (denk aan leraren, ouders, opvoeders en beleidsmensen). Niet alleen jongeren zijn de motor van de toekomst: dat zijn we allemaal. Maar hun optimisme is wel de cruciale brandstof. Zonder die brandstof dreigt de motor stil te vallen. Daarom, Popper parafraserend, “rational optimism is a moral duty”.

Bert & Pedro

Dit stuk verscheen eerder op Pedro’s blog X, Y of Einstein. 

Beeld: Bert en Pedro bij de presentatie van hun boek. (c) Linda Duits