Toen ik deze week de speelduur van The Batman checkte slaakte ik een diepe zucht: bijna drie uur. Nergens voor nodig plus irritant omdat ik vrijwel zeker tussendoor moet plassen en pauzes bestaan al sinds jaar en dag* niet meer. Waarom zijn films tegenwoordig zo lang?

Gemiddelde speelduur
Vooraf aan de waarom-vraag gaat natuurlijk een vaststellingsvraag. Is het wel waar dat film nu langer zijn dan vroeger? Ja, recente blockbusters als No Time to Die, Dune en Tenet zitten dik over de 2,5 uur, maar is dit over de hele linie zo?

In een blogpost op Medium heeft zelfbenoemd wannabe data scientist Przemysław Jarząbek een poging gedaan dit uit rekenen. Hij gebruikte IMDb om een dataset op te zetten van aanvankelijk 27.951 films, met een lengte variërend van 43 minutes tot 450 minutes. Jarząbek bespreekt zijn keuzes helder en stelt uiteindelijk vast dat er geen trend is in de speelduur van films – zie de figuur – zelfs niet als je alleen naar blockbusters kijkt. Al zo’n zestig jaar is de speelduur van films ongeveer gelijk: het merendeel van de films is tussen de 80 en 120 minuten lang, de meest populaire speelduur is 90-100 minuten.

Maar! Jarząbek deed deze analyse in 2018 en stelde in zijn berekeningen vast dat er toen sprake zou kúnnen zijn van het begin van een nieuwe trend, omdat 2018 een van de twee jaren was in filmgeschiedenis waarin de gemiddelde speelduur langer was dan 110 minuten. Dat vraagt om een nieuwe analyse dus, die helaas niet is gedaan (of nou ja, niet door mij is gevonden).

Technologie
Er zijn dan ook veel films uit de geschiedenis die nog veel langer waren dan de nieuwe Batman en die algemeen worden gezien als meesterwerken: Gone with the Wind (1939, 3u58m), Once Upon a Time in America (1984, 3u49m), Lawrence of Arabia (1962, 3u48m). Je zou dus kunnen denken dat een regisseur zijn tijd wil nemen om iets moois neer te zetten. Sowieso is de lengte een bewuste keuze die grote gevolgen heeft voor het budget, dus er moeten redenen zijn om ons zo lang in de stoel te willen houden.

In een artikel in Variety van vorige maand zoekt filmredacteur Rebecca Rubin naar antwoorden. Technologie speelt een rol: vroeger was een film niet langer dan de hoeveelheid filmrol die beschikbaar was. Toen dat overwonnen was werd een lange speelduur een selling-point en werden er epische films gemaakt (episch in de zin van lang) die een immersieve ervaring boden die televisie niet kon evenaren. De komst van digitale cinema in de late jaren 90 zorgde er eveneens voor dat langer bereikbaarder werd. Lange films werden in de markt gezet als speciaal en prestigieus.

Schrappen niet schieten
Fast-forward naar het nu. We leven in het superheldentijdperk en voor die films zijn mega budgetten beschikbaar. Dat leidt tot veel CGI en vooral lange CGI-scènes. Rubin citeert filmonderzoeker Dana Polan:

“It’s almost to say, we’ve spent the money — let’s flaunt it. “

De meeste regisseurs zijn contractueel gebonden aan een maximale lengte van twee uur, onder andere omdat langere films duurder zijn voor bioscopen, die een extra uur moeten inboeken. Die regel wordt echter niet altijd afgedwongen, omdat een studio zich ook weer niet wil bemoeien met het creatieve proces. In die zin is een lange film dus een teken van een gezaghebbende maker die ermee weg mag komen.

Daarentegen wordt er ook geluisterd naar het publiek, in de vorm van test screenings. Daarbij geldt dat het altijd makkelijker is om iets te schrappen dan iets nieuws te moeten schieten. Het is dus handig als de film die je voorlegt aan het testpubliek langer is dan bedoeld. In Variety wordt de film National Treasure als voorbeeld genoemd: de first-cut was 3u45m, maar na input van proefkijkers nog maar 2u11m.

Gevoelslengte
Tegelijkertijd is monteren ook duur. Zeker als een film tegen de releasedatum aanzit, kan er druk zijn om die precisie-aanpassingen te skippen die ervoor zorgen dat een film niet te lang voelt. Want uiteindelijk is dat waar het om draait: niet de daadwerkelijke lengte maar de gevoelslengte. Want wat betekent het om te zeggen dat een film te lang is? Filmonderzoeker Kevin Goetz:

“Experts have come to understand the complaint is a Rorschach test of sorts. It can mean many things. Is it boring? Too repetitive? Does the plot take forever to get going? Does the middle drag? Do audiences feel it’ll never end? There’s a delicate way to balance any disagreements between involved parties.”

Voor fans kan een film soms niet lang genoeg duren, maar niet iedereen is een fan. Rubin besluit dat “making movies isn’t an exact science”. Er is geen ideaaltypische lengte vast te stellen.

Daar denkt mijn blaas toch echt anders over. Gelukkig kwam ik tijdens het schrijven van dit stuk een app tegen die mijn leven gaat verbeteren: RunPee. RunPee vertelt je precies wanneer de film even inzakt en je dus naar de wc kunt rennen. Op de pot kun je in de app een samenvatting lezen van wat er op dat moment gebeurt, zodat je nooit meer iets mist.

—

* Naschrift over de afschaffing van pauzes
Het is niet makkelijk vast te stellen wanneer pauzes zijn afgeschaft omdat dit per bioscoop verschilt en er nog steeds bioscopen zijn die wel pauze aanbieden. In krantenarchief Delpher vond ik dat bioscooponderneming Cannon (toen onder andere Alfa in Amsterdam, Calypso in Rotterdam) al zeker in 1988 pauzes had afgeschaft op verzoek van het publiek. Een artikel op Cineville noemt “halverwege de jaren 90” als datum dat City als eerste in Amsterdam stopte met pauzes tijdens de hoofdfilm – wat dus twijfelachtig is. Cinecenter was in die stad de laatste, in 2010, juist onder protest van het publiek.

Overigens wordt steeds als reden om de pauze af te schaffen genoemd dat het publiek het hinderlijk vindt als films worden onderbroken. Dat heb ik altijd wonderlijk tegenstrijdig gevonden met de commerciële belangen van theaters die nu immers een moment missen om versnaperingen te verkopen. Een aannemelijker verklaring komt van marketingstrateeg Milan Lagerwerf: geen pauze creëert schaarste, de pauze was een vangnet en zonder dat net kopen mensen vooraf angstig te veel in. Daarnaast kunnen bioscopen meer films inplannen als er geen pauzes zijn.