Home / Blog / Tijdreizen op het ijs

Tijdreizen op het ijs

LATER LEZEN

De ijspret van de afgelopen en komende dagen roept bij velen vergelijkingen op met ‘de tijd van Anton Pieck’. Hoewel Piecks tekeningen tijdloos en daarmee sprookjesachtig zijn, was hij een twintigste-eeuwer. Het idyllisch beeld van bevroren grachten kennen we van schilders als Pieter Brueghel de Oude en Hendrick Averkamp. Een special van het historisch maandblad Ons Amsterdam uit december 2010 belicht ijspret vanuit een historisch perspectief. IJs werkte ook in de late middeleeuwen verbroederend en wanneer er ijs lag, ontvouwden zich ware volksfeesten op het ijs.

Tussen 1500 en 1700 waren de winters kouder dan nu en daarom wordt deze periode wel aangeduid als ‘kleine ijstijd’. De subjectieve beleving van kou moet niet onderschat worden: vroeger maakten strenge winters meer indruk omdat we er minder goed tegen beschermd waren. IJsbrekers moesten de waterwegen openhouden en er ontstonden vaak tekorten aan drinkwater.

Schaatsen was leuk omdat je zo hard kon gaan, soms zelf sneller dan een paard. Er werd gesleed en de jeugd deed aan spelletjes als klootschieten (wedstrijdschaatsen werd pas later populair). Op het ijs stonden verschillende koek- en zopietentjes om te zorgen voor versnapering. Naast koek werd er flink alcohol genuttigd. Dit vermaak trok kermisachtige attracties: goochelaars en gemaskeerde dames. IJs stond ook voor vrijheid: P.C. Hooft heeft opgemerkt dat rangen en standen niet golden op het ijs. Daarnaast keek de overheid bij al het vermaak de andere kant op: zij had gezag over land en water, en ijs is geen van beiden.

Ook nu zijn de associaties bij ijs positief, ondanks de problemen die de kou en gladheid veroorzaken in mobiliteit. Elfstedenkoorts werkt aanstekelijk; “Natuurijs haalt het beste in de Nederlander boven” kopte Nu.nl.  D66 pleitte in Amsterdam succesvol voor een vaarverbod omdat “[s]chaatsen op de Amsterdamse grachten een unieke en romantische belevenis [is]. Dat moet je als stad koesteren”. IJs appelleert daarmee aan een gedeeld verleden dat in het heden herbeleefd kan worden.

Amsterdamse schaatsplekken zijn op deze kaart [PDF] te vinden.

CC foto: Hilmar Mulder

DEEL DIT BERICHT