Het aantal cafés in Nederland daalt. Voor corona telde Nederland 6,6 cafés per tienduizend inwoners, nu is dat 5,7. De terugloop doet zich voor in alle provincies: in 85 procent van de gemeenten daalde het aantal. Naar aanleiding van deze gegevens van de Kamer van Koophandel verscheen er in NRC een artikel dat ingaat op de achtergronden.

Oorzaken die genoemd worden zijn een gebrek aan overnamekandidaten, hoge kosten en het personeelstekort. Traditionele bruine cafés blijken extra kwetsbaar. Daarbij spelen hoge prijzen: mensen drinken liever thuis. Met het verdwijnen van cafés verdwijnen dus ontmoetingsplekken. Plezier en samenkomst zijn onmisbaar voor sociale verbondenheid, en cafés vormen hier een belangrijk onderdeel van. Zonder deze plekken verdwijnt een stukje van de dorpscultuur en brokkelt gemeenschapsgevoel af. Daar spint radicaalrechts garen bij, zo laten twee recente onderzoeken zien.

Groot-Brittanië
De eerste studie [abstract] gaat over het sluiten van community pubs in Groot-Brittannië. Daaruit blijkt dat elke extra sluiting van zo’n pub de kans op steun voor UKIP vergroot met 4,3 procentpunten. Dit effect is sterker in economisch achtergestelde gebieden en treedt niet op bij ketencafés, stadscentra of gastronomische pubs. De resultaten blijven overeind bij aanvullende variabelen en verschillende modelanalyses.

Dit onderzoek onderstreept hoe sociale en culturele uitsluiting van de witte arbeidersklasse een rol speelt bij de opkomst van radicaal-rechtse partijen, naast economische factoren zoals de-industrialisatie en mondialisering. Dit onderzoek benadrukt volgens de auteur dat materiële en culturele factoren elkaar beïnvloeden. Ze pleit daarom voor een meer genuanceerde kijk dan de simplistische tegenstelling tussen economische en culturele verklaringen.

Zweden
Vervolgens is het de vraag in hoeverre dit effect ook optreedt in andere landen. In navolging van het Britse onderzoek verscheen een Zweedse studie [abstract], die eveneens een verband vond tussen kroegsluiting en een toename in steun voor radicaal-rechts. Een afname van het aantal vergunningen leidde tot een 3,7 procent toename van de steun voor de Zweedse Democraten.

Zeden heeft een andere kroegcultuur. De verklaring daar ligt niet in sociale isolatie, maar in de reactie op regelgeving: de sluitingen wekken onvrede op over restrictief alcoholbeleid en overregulering, wat belangrijke thema’s zijn binnen radicaal-rechtse ideologieën. Dit sluit aan bij populistische denkbeelden waarin verzet tegen regelgeving een centrale rol speelt bij de vorming van radicaal-rechtse steun.

Met dank aan Sarah de Lange. Beeld gegeneeerd met AI (Canva).

LEES OOK: In Memoriam: de plaatselijke discotheek