Gisteren werd in Nederland de laatste aflevering van As The World Turns uitgezonden. Diep Onderzoeks Linda Duits werd naar aanleiding hiervan als deskundige geïnterviewd door Nos Op 3, het korte, ‘jonge’ journaal. De uitzending is hier terug te zien (het item begint op 8:10). Niet alles uit het interview was te zien op televisie. Waarom is de soap gestopt en hoe moeten fans nu verder?

As The World Turns was de langst lopende soap ter wereld. Soaps zijn ter dode opgeschreven, om drie redenen. Soaps waren bedoeld om kijkers op een bepaald moment van de dag te binden. Dat waren vroeger huisvrouwen. Toen in de jaren ’70 meer vrouwen gingen werken, is de kijkcijferdaling ingezet. Daarnaast heeft een soap hoge productiekosten, zeker in vergelijking met de hedendaagse dagprogrammering. Zo wordt met inbel-programma’s (Astro TV) geld verdiend, terwijl soaps vooral geld kosten. Tot slot zijn kijkpatronen veranderd. Er wordt nu meer digitaal gekeken (in de VS met Tivo) en er wordt gedownload. Hierdoor is er minder behoefte aan overdagtelevisie. De ondergang van de soap ligt dus niet aan dalende populariteit van het genre zelf.

In soaps worden verhalen circulair verteld: ze zijn nooit af. De aanspreekvorm is gericht op gevoel en medeleven en er is een grote diversiteit in de afgebeelde karakters. Iedere relatie tussen personages kan zo vanuit verschillende perspectieven belicht worden, waardoor meevoelen vanaf de bank nog meer aangemoedigd wordt. De relatie die de kijker heeft met de personages wordt een parasociale relatie [wiki] genoemd. De kijker krijgt echt het gevoel een band op te bouwen met de karakters, alsof het vrienden zijn.

Fans bouwen dus een betekenisvolle relatie op met de personages, ook al is die relatie eenzijdig. Het is dan ook niet verwonderlijk dat fans verdrietig zijn bij het stoppen van de serie. Ze moeten een rouwproces door. Bij rouw geldt: hoe intenser de band, hoe hoger de prijs. Bij parasociale relaties is de band voor het merendeel van de fans niet zo heel intens en dus is de rouwperiode snel voorbij. Rouw gaat over aanvaarden en het verlies een plaats geven. Omdat dood verbindt, ook de dood van een serie, zijn fan-events een goede manier om samen te rouwen. Zo’n rouwproces duurt niet heel lang: denk maar aan de massaal beleefde dood van André Hazes.  Zulke rouw om televisie is niet voorbehouden aan  vrouwen, zo leren ons de massale emoties van mannen tijdens sportwedstrijden.

Een van de redenen waarom soaps zo populair zijn is dat ze uitnodigen tot het vellen van morele oordelen: hoe pak jij een vreemdgaande partner aan, of een liegende moeder? Hedendaagse dramaseries hebben dat element succesvol van soaps gekopieerd. We zien dit element dan ook terugkeren in series die niet direct als vrouwelijk worden gezien zoals The Sopranos en Sons Of Anarchy, waarin de hoofdpersonen morele keuzes maken waarover de kijker graag een oordeel velt.

Fans van soaps hoeven dus niet lang te rouwen, maar kunnen nieuwe parasociale relaties aangaan. De interviewer van NOS op 3 vroeg om een goede serietip – een stukje dat helaas gesneuveld is in de montage. De serie bij uitstek over morele keuzes is op dit moment Breaking Bad: een middelbare schooldocent krijgt kanker en om de ziekenhuizenkosten te kunnen betalen gaat hij crystal meth maken. Is dat acceptabel of verkeerd?