Vorige week verscheen er in de Volkskrant een opiniestuk over het belang van filosofie in het onderwijs. Filosoof Martin Slagter wees op het belang van de ontwikkeling van het vermogen tot moreel oordelen en kritisch denken. Het is niet waarschijnlijk dat scholen gehoor gaan geven aan Slagter. Hij heeft de wind tegen – zoals hij zelf al schrijft is het hedendaags onderwijs gericht op concrete vaardigheden in plaats van Bildung – en curricula zitten al overvol. Gelukkig is er goed nieuws voor Slagter, uit een hoek die hij vast niet verwacht. Uit een recent onderzoek [abstract] van twee Amerikaanse religiewetenschappers blijkt dat Star Wars: The Old Republic spelers laat worstelen met de politieke filosofieën uit de Verlichting.

De Star Wars-films hebben een sterke morele ondertoon. George Lucas wilde dat kijkers dankzij zijn films zouden gaan nadenken over goed versus kwaad. Star Wars: The Old Republic [site, wikipedia] is onderdeel van het grotere Star Wars-universum. Het is een MMORPG, een massively multiplayer online role-playing game. De onderzoekers zetten twee vragenlijsten met open en gesloten vragen uit op de site. Vragenlijst 1 had 256 respondenten; vragenlijst 2 369.

Spelers moeten eerst een keuze maken of ze aan de kant van The Empire of van The Republic spelen, of dat ze neutraal willen blijven in het conflict tussen deze twee. Wat ze ook kiezen, spelers moeten altijd in de debat met de twee groepen en hun tegengestelde politieke ideologieën. Dat betekent dat ze de basis van politieke filosofie leren kennen en moeten toepassen. Ze komen zo in aanraking met vertakkingen van totalitarisme en republicanisme, en dus met de intellectuele erfenis van Hobbes (de kant van The Empire) en Rousseau en Kant (de kant van The Republic).

De analyse van de vragenlijsten laat zien dat spelers daadwerkelijk elementen van de Verlichtingsfilosofen herkennen. Zo schrijft een respondent:

“The Republic is a Capitalist Republican Democracy … It picks its leaders through popular voting, but is also swayed heavily by third parties with desires of money. The Empire, on the other hand, is a Fascist Dictatorship, with elements of Oligarchy and Magocracy. Its leaders are picked for personal power, although they all answer to a single person [the Emperor]” (p. 265-266).

De spelers geven aan dat ze echt zijn gaan nadenken over politieke consequenties dankzij het spel. Spelers zien in dat voor de verschillende staatsvormen verschillende zaken belangrijk zijn, zie onderstaande tabel.

Conclusie

Star Wars: The Old Republic is geen zogeheten serious game: een spel speciaal ontwikkeld om te leren. Desalniettemin laten de politieke elementen waar het spel om draait zien hoe computergames uitnodigen na te denken over burgerschapskwesties. Spelers komen in aanraking met verschillende politieke filosofieën en passen deze soms zelfs toe op de huidige politieke situatie. Het is belangrijk om op te merken dat dit niet zomaar iets is dat spelers door de strot geduwd wordt: maar liefst 83 procent van de respondenten gaf aan dat de politiek van het spel bijdraagt aan het plezier van het spel.