De veronderstelling achter het idee van mediawijsheid (of mediageletterdheid) is dat meer kennis over de media leidt tot beter gebruik van media. Op het internet gaat het dan bijvoorbeeld om privacy: hoe meer digitale kennis iemand zou hebben, hoe beter hij zich zou kunnen beschermen tegen ongewenste surveillance. Andersom zou gelden dat mensen met weinig kennis meer ontvankelijk zouden zijn voor manipulatie. Deze veronderstellingen staan centraal in een recente studie [abstract] van Yong Jin Park over digitale geletterdheid en privacy.

Kennis is een ingewikkeld concept. In relatie tot internet gaat het om bijvoorbeeld technische vaardigheden, kennis van verschillende surveillancetechnieken en kennis van regels en wetten op dit vlak. Ervaring speelt daarbij uiteraard een rol. Om dit te testen werden 419 volkomen willekeurige geselecteerde Amerikanen van 18 jaar en ouder ondervraagd met een online survey.

Gebrek aan kennis

De studie laat zien dat de respondenten weliswaar een basisbegrip hadden van hoe online persoonlijke informatie wordt verkregen en gebruikt, maar dat het met de kennis slecht gesteld was. Veertig procent begreep datapraktijken verkeerd. Slechts acht respondenten hadden alle beleidsgerelateerde vragen goed. De meerderheid van de respondenten was onbekend met basale technische termen.

Je privacy kun je beschermen door instellingen te wijzigen of door bepaalde dingen niet of beperkt te posten. Park noemt dit de technische en de sociale dimensie. De respondenten scoorden laag op de technische dimensie en in het midden op de sociale dimensie. Dit betekent dat ze zelden browserinstellingen aanpasten, maar wel dingen weghaalden, wijzigden en vermeden.

Leeftijd reden tot zorg

Technische vaardigheden in combinatie met internetervaring zorgen ervoor dat mensen hun informatie online beter beschermen. Bewustzijn van surveillance en beleidsbegrip hadden echter nauwelijks effect. Demografische variabelen spelen hierbij een rol. Vrouwen doen het slechter dan mannen, maar vooral leeftijd is aanleiding tot zorg. Ouderen blijven achter.

Park stelt dat de schaamte die soms gepaard gaat met niet mee kunnen komen ervoor kan zorgen dat er minder snel hulp gevraagd wordt. Dit maakt van ouderen makkelijke doelwitten voor bijvoorbeeld identiteitsroof. Hij besluit zijn artikel daarom met de aanbeveling dat digitale geletterdheid gericht moet zijn op iedereen in de samenleving, opdat iedereen goed kan deelnemen aan het maatschappelijk en economisch leven.

In Nederland zijn mediawijsheidinitiatieven hoofdzakelijk gericht op jongeren. Dit is dus een aandachtspunt voor de overheid.

Beeld: Wiertz Sébastien